बहुवर्षायू, शोभादायक, औषधी गुण असलेल्या फुलांची भुरळ
। पाली/बेणसे । प्रतिनिधी ।
विविध रंगांची आकर्षक कर्दळीची फुले सर्वांच्याच डोळ्यांना भुरळ घालतात. जिल्ह्यात मोकळ्या जागा व ओलसर भुसभुशीत जमिनीवर सध्या कर्दळीची झाडे वाढली असून, त्यावर वेगवेगळ्या रंगांची फुले बहरली आहेत. कधीकाळी बागा व प्रसबागांची शोभा वाढविणारी ही झाडे आता फारशी कोणी लावत नसले तरी अनेक मोकळ्या तसेच ओलसर जागांवर ही झाडे फोफावली असून, फुलांच्या रंगांची उधळण करत आहेत.
पाली बसस्थानक परिसर, स्वामी समर्थ नगर तसेच जिल्ह्यातील अशा अनेक ठिकाणी कर्दळीच्या झाडांची रुजवणूक झाली असून, ही झाडे आपले अस्तित्व अजूनही टिकवून आहेत. पालीतील ग्रीन टच नर्सरीचे मालक व बागकाम व्यवसाईक अमित निंबाळकर यांनी सांगितले की कर्दळ ही कॅनेसी कुलातील वनस्पती असून, तिचे शास्त्रीय नाव कॅना इंडिका असे आहे. ही मूळची वेस्ट इंडीज आणि मध्य व दक्षिण अमेरिका येथील आहे. कर्दळ ही मोठी, बहुवर्षायू व शोभादायक औषधी असल्यामुळे भारतात बागेमध्ये तिच्या अनेक जाती आढळतात.
कर्दळीची लागवड ओल्या भुसभुशीत जमिनीत केली जाते. हिला उष्ण हवामान लागते. जमिनीखाली वाढणार्या मूलक्षोडापासून अभिवृद्धी करतात. नवीन प्रकार बियांपासून तयार करतात. निरनिराळ्या प्रकारांत संकर करून पुष्कळ ठेंगण्या, निरनिराळ्या रंगछटांच्या व मोठ्या फुलांच्या जाती तयार करतात.
वैशिष्ट्यपूर्ण रचना
कर्दळीचे जमिनीखालील खोड (मूलक्षोड) जाड असते. तिचे जमिनीवरील खोड 0.9-1.2 मीटर उंच असते. पाने साधी व आकाराने मोठी असतात. फुले अनियमित, द्विलिंगी, जोडीने, लाल, शेंदरी व मिश्र रंगांची असतात. बिया अनेक, काळ्या, लहान, गोलाकार व छर्यांप्रमाणे असतात. त्यामुळे या वनस्पतीला इंडियन शॉट असेही म्हणतात.
विविध उपयोग
कर्दळीचे मूळ मूत्रल (लघवी साफ करणारे), उत्तेजक व स्वेदकारी (घाम आणणारे) असते. बिया जखमा भरून येण्यास चांगल्या आहेत. दागिने बनविण्यासाठी कर्दळीच्या बियांचा वापर होतो.