उत्खनाने पर्यावरणाचा ऱ्हास ; ओव्हरलोड वाहतुकीचा अचाट
| दिघी | वार्ताहर |
श्रीवर्धन तालुक्यात बॉक्साईट खोदाईच्या कामातून निसर्गरम्य पर्यटन स्थळ असलेल्या पर्यावरणावर पुन्हा एकदा वरवंटा फिरायला सुरुवात झाली आहे. तालुक्यातील कारीवणे, धारवली तसेच सखरोने भागात मोठ्या प्रमाणात बॉक्साईट खोदाईला सुरुवात झाल्याचे दिसत आहे. या ठिकाणी देण्यात आलेले परवाने आणि प्रत्यक्षात सुरू असलेली खोदाई, त्याचबरोबर पर्यावरणाचा होत असलेला ऱ्हास, यांची सखोल चौकशी होण्याची आवश्यकता आहे.
सध्या तालुक्यात तीन वेगवेगळ्या कंपन्यांना बॉक्साईट खोदाईची परवानगी देण्यात आलेली आहे. मात्र, कुणाला परवानगी देण्यात आलेली आहे आणि कोण खोदाई करतोय, याचा ताळमेळ लागेनासा झाला आहे. कारण परवान्यानुसारच खोदाई होत असल्याची खातरजमा करण्यासाठी इथे कोणतीही शासकीय यंत्रणा कार्यरत नसल्याचे दिसत आहे. दररोज शेकडो ट्रकमधून बॉक्साईटची वाहतूक सुरू असताना त्याची मोजदाद करण्याची तसदी कुणी घेताना दिसत नाही. उत्खनन केलेले बॉक्साईट वाहून नेण्यासाठी नैसर्गिक डोंगर – टेकड्यांचे मोठ्या प्रमाणात सपाटीकरण केले जात आहे. त्यामुळे अनेक दुर्मीळ वनस्पती नामशेष होताना दिसत आहेत. अत्यंत मौल्यवान वनराईची सुरू असलेली ही खुलेआम कत्तल अत्यंत चिंताजनक स्वरूपाची आहे, असे अनेक पर्यावरणवाद्यांचे मत आहे.
तालुक्यातून दिवसाकाठी शेकडो ट्रक कित्येक हजार टन बॉक्साईटची वाहतूक करताना दिसतात. सध्या या ठिकाणावरून दररोज सुरू असलेले बॉक्साईटचे उत्खनन आणि वाहतुकीचे प्रमाण विचारात घेता परवान्यापेक्षा जादा बॉक्साईट नेले जात असल्याचा संशय व्यक्त करण्यात येऊ लागला आहे. त्यामुळे बॉक्साईट परवान्याची आणि प्रत्यक्षातील वापराची खोदाईच्या ठिकाणापासून ते पार वापराच्या ठिकाणापर्यंतची सखोल चौकशी होण्याची आवश्यकता आहे.
कंपन्यांनी किती टन बॉक्साइटचे उत्खणन केले, बॉक्साइटच्या प्रतवारीनुसार त्याची किती रॉयल्टी होते, ही रॉयल्टी संबंधितांनी भरली की नाही, याची मोजदाद करण्यासाठी स्वतंत्र यंत्रणा आहे. मात्र, ही यंत्रणा या ठिकाणी कार्यरत असल्याचे प्रत्यक्षदर्शी तरी दिसून येत नाही. बॉक्साइटचे उत्खणन आणि त्याची वाहतूक याबाबत वनखाते आणि प्रदुषण नियंत्रण मंडळाचे नियम आणि कायदे अतिशय कडक आहेत. बॉक्साइटचे उत्खणन करताना कोणत्याही परिस्थितीत नैसर्गिक वनराईचे नुकसान होणार नाही, याबाबत दक्षता घेण्याच्या वनखात्याच्या सक्त सुचना आहेत, मात्र या ठिकाणी त्या कधीच धाब्यावर बसवल्याचे दिसत आहे.
धोकादायक प्रवास - बॉक्साईटची वाहतूक करताना दहा चाकी ट्रकला 18 ते 20 टणाची क्षमता आहे. मात्र, येथे याच वाहनांतून 32 टन ओव्हरलोड वाहतूक होत आहे. गाड्यांच्या हौद्यावर बॉक्साईटच्या मातीचे ढीग रचले जात आहेत. त्यामुळे येथील प्रवास धोकादायक ठरत आहे.
ओव्हरलोड वाहतूक बाबत अनेक तक्रारी येत आहेत. लवकरच कारवाई करण्यात येईल.
महेश देवोकाते,
प्रादेशिक परिवहन अधिकारी.