। पेण । संतोष पाटील ।
महागाईची झळ सर्वसामान्यांना बरोबरच देवादिकांनाही बसू लागली आहे. तोंडावर आलेला गणेशोत्सवही त्यास अपवाद ठरलेला नाही. बाप्पाच्या किंमतीत सरासरी 30 टक्के वाढ होण्याची अपेक्षा गणेशमुर्तीकारांकडून व्यक्त केली जात आहे. याचा फटका गणेशभक्तांना बसणार आहे.
गणेशाचे माहेरघर म्हणून पेणची संपूर्ण जगात ओळख आहे. राज्यामध्ये मागच्या दोन वर्षात कोरोना, निसर्ग चक्रीवादळ, तोक्ते वादळ या सारखी अनेक संकटे आली. या संकटांना तोंड देत येथील गणेश मूर्तीकार आजही उभे आहेत. एकीकडे सरकारने घातलेल्या प्लास्टर ऑफ पॅरिसच्या निर्बधांमुळे कारखानदार माती कामाकडे मोठ्याप्रमाणात झुकलेला दिसतो. मात्र प्लास्टर ऑफ पॅरिस आणि माती या दोघांच्या किंमतीचा विचार करता मोठी तफावत आढळून येत आहे. त्यातच माती काम करण्यासाठी वेळ आणि पैसा हे दोन्हीही प्लॅास्टर ऑफ पॅरिसच्या मुर्तीपेक्षा जास्त जात आहेत. यंदाही गणपतीची माती, रंग आणि रोजंदारी वाढली असल्याने कळत नकळत त्याचा प्रभाव बाप्पाच्या मुर्तीवर पडला असून साधारणतः 25 ते 30 टक्क्यांनी बाप्पाच्या मुर्तीच्या किंमतीमध्ये फरक पडला आहे.
30 लाख बाप्पांची निर्मिती
गणेशोत्सव दोन महिन्यांवर असल्याने पेणमधील कारखान्यांत गणेशमूर्ती बनवण्याची लगबग जोरात सुरू आहे. तालुक्यात 1500 च्या आसपास असणार्या कारखान्यांमध्ये साधारणतः 20 ते 25 लाख गणेशमूर्ती निर्माण केल्या जातात. मात्र, माती रंग आणि रोजंदारी वाढल्यामुळे गणपती कारखानदार आर्थिक विवंचनेत सापडले आहेत. कारण या धंद्यामध्ये पूर्णताः आर्थिक भांडवल अगोदर जोडावे लागतो. त्यानंतरच उत्पादनाला सुरूवात होते. त्यामुळे 2 वर्षात बसलेला फटका हा देखील गणपती कारखानदारांना मारक ठरत आहे.
अशी आहे दरवाढ
गणेशमूर्ती बनवण्यासाठी लागणारी शाडू माती गेल्या वर्षी 140 रूपये होती, तीच आता 150 रूपयांनी मिळत आहे. लाल माती गेल्या वर्षी 240 यंदा 280 रूपये, प्लास्टर ऑफ पॅरिस गेल्या वर्षी 120 रूपये यंदा 160 रूपये, रंग पिशवी 130 रूपयांऐवजी 210 रूपयांनी मिळत आहे. यामध्ये सरासरी 10 ते 15 टक्के वाढ झाली आहे. कामगारांच्या रोजंदारीमध्येही 20 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. कारखान्यात कामगार 500 रूपयांपासून 1 हजार रूपयांपर्यत कामा नुसार मजुरी आकारली जात आहे. यामध्ये गणेशाची डोळे आखणी, स्प्रे पेंटिंग, पेटिंग यात कामगारांना 800 ते हजार रूपयांपर्यत पगार दयावा लागत आहे. तर मातीकाम, पॉलिस यासाठी 400 ते 600 पर्यंत पगार दयावा लागत आहे. कारखान्यांमध्ये बर्याच अंशी पीओपीच्या मूर्ती तयार होतात. माती कामासाठी आणि पीओपीसाठी एक वेगळी मेहनत घ्यावी लागते. तसेच या दोन्ही कामांसाठी वेगवेगळया प्रकारच्या मजुरांचा उपयोग केला जातो. एकंदरीत गेल्या वर्षी पेक्षा यंदा खर्च पाहता गणपती मुर्तींच्या किंमतीत वाढ झालेली गणेश भक्तांना पहायला मिळेल. यात काही शंकाच नाही. मात्र एक गोष्ट निश्चित प्लास्टर ऑफ पॅरिस पेक्षा शाडू मातीच्या व लाल मातींच्या मुर्तीच्या किंमती वाढून देखील गणेश भक्तांची मागणी जास्त असल्याचे गणपती कारखानदारांचे म्हणणे आहे.
गणपती कारखानदारी हा असा व्यवसाय आहे की, त्या व्यवसायाला पूर्णताः आर्थिक भांडवल हे अगोदर जोडावे लागते. त्यामुळे गणपती कारखानदारांना पहिल्यांदा पैशाची तरतुद करावी लागते. त्यातच यंदा माती, पीओपी, रंग तसेच कारागीरांच्या मजुरी यामध्ये वाढ झाल्याने कळत नकळत गणपती मुर्तींच्या किंमतीमध्ये देखील वाढ करावी लागली आहे, असे मुर्तीकारांचे म्हणणे आहे.
गणपतीमुर्तीत वाढ केली नाही तर गणपती कारखानदारांना आर्थिक तोटा सहन करावा लागेल. माती, पीओपी, रंग यांच्या किंमती बरोबर विजेचा जो लपंडाव सुरू आहे, त्यामुळे जनरेटरसाठी जास्तीचे पैसे मोजावे लागतात. या सर्व बाबींचा सारासार विचार केला तर, ज्या काही किंमतीत वाढ झालेला आहे त्या नाममात्र आहेत.
– दिलीप लाड, विद्या कला केंद्र, पेण